XIX. mendetik aurrera, Ingalaterrarekiko Konbentzioaren Gerrak eta Gerra Karlistak zirela eta, Plentzian matrikulatutako Flota ia desagertu zenean, beste portu batzuetako ontzietan zeuden itsasgizon plentziarrak bereziki egon ziren Andaluzia, Ingalaterra, Karibe eta Filipinekiko merkataritzan.

Nabigazioaren alderdi guztiak Plentziako Marinelen Kofradiak gobernatzen zituen, San Pedro izenekoa, Barrika, Sopela, Lemoiz eta Gorlizko itsasgizonak ere biltzen zituena. Bere ordenantzarik zaharrenak 1524koak dira. Kofradia 1870. urtean desagertu zen.

Kofradiak bultzatu zuen Plentziako Nautika Eskola, antzina-antzinatik funtzionatzen zuena eta 1933ra arte existitu zena. XX. mendean Aduana, Eskualdeko Epaitegia eta Itsas Laguntzako Erakundea ere desagertu ziren.

Bertako basoetako egurraren kalitate eta kantitate bikaina dela eta, ontziolen existentzia Hiribilduaren hasieratik ezagutzen da, gaur egun horrela deitzen zaion plaza dagoen tokian, XIX. mendearen erdialdeko Delmasen grabatuan agertzen den bezala. Ontziolak Bigarren Karlistadaren ondoren desagertu ziren, mende bereko azken herenean.

Itsas garapenean erabakigarria izan da itsasadarra. Ramón de Basterra poetak kantatu zuen, eta haren trazaduratik hainbat plano daude museoan. XX. mendearen hasieran kanpoko dikeak eraikitzeak, itsasadarra bideratzeak eta Itsas Erietxeko errepideak larriagotzen dituzten sakonera-arazoek antzinako profil topografikoa murriztu eta aldatu dute.